Promotor i opracowanie redakcyjnie: dr Jakub Wierzbicki
Branża technologiczna jest jedną z najszybciej rozwijających się w ostatnim czasie dziedzin. Szeroko rozumiana informatyka cechuje się dużą dynamiką rozwoju. Coraz więcej osób decyduje się na pracę w branży IT, powstaje coraz więcej firm informatycznych, a ludzie angażują się w ich funkcjonowanie i rozwój. Początkowo z branżą informatyczną kojarzone były zawody inżynieryjne i techniczne. Aktualnie miejsce pracy znajdą tutaj też osoby z wykształceniem z innych, niż techniczne, dziedzin.
Branża informatyczna zdominowana jest przez mężczyzn, ale coraz bardziej otwiera się na zatrudnianie kobiet. Rozwój w tej kwestii zauważalny jest na przestrzeni ostatnich lat. Kobiety decydują się na studia kierunkowe lub na przebranżowienie po latach pracy w innej branży.
Jest to bardzo korzystne i zachęcające środowisko dla każdego, zarówno dla mężczyzn jak i kobiet. Innowacyjność i ciągłe zmiany niosą ze sobą konieczność otwartości na nowe technologie, dziedziny a także dają świeże spojrzenie. Wraz ze zmieniającymi się proporcjami zatrudnionych kobiet i mężczyzn, pojawiają się nowe problemy i ulegają zmianie opinie na temat ludzi udzielających się w branży informatycznej. Zmienia się też sytuacja kulturowa i społeczna.
Historia rozwoju branży informatycznej to niewątpliwie historia także kobiet. Warto wspomnieć chociażby o kilku z nich. Np. pierwszy algorytm przeznaczony do wykonania przez komputer został zaprojektowany przez Adę Lovelace w 1842 roku. Program ten jest wciąż wykorzystywany do tworzenia aplikacji. W rezultacie to właśnie kobieta jest uważana za pierwszą programistkę[1].
Amerykanka Grace Hopper wraz ze swoim zespołem stworzyła kompilator komputerowy, który stał się prekursorem języka programistycznego Common Business Oriented Language. W trakcie swojej pracy Grace Hooper wprowadziła także określenie “bug” oznaczający błąd w kodzie, który nadal występuje w żargonie programistycznym oraz w branży IT.
Na początku XX wieku Edith Clarke została menedżerką całkowicie żeńskiego zespołu w AT&T, a następnie uzyskała tytuł inżyniera elektrotechniki, zostając tym samym pierwszą kobietą z tytułem inżyniera. Podczas pracy w General Electric Clarke stworzyła urządzenie graficzne używane do przesyłania energii liniami przesyłowymi o długości większej niż 250 metrów.
W 1942 roku kobieta Hedy Lamarr opracowała pomysł na tajny system łączności. Kilka lat później w roku 1946 powstawał Elektroniczny, Numeryczny Integrator i Komputer “ENIAC”, udało się to osiągnąć dzięki zaangażowaniu między innymi grupy siedmiu kobiet: Betty Jean Jennings Bartik,Kathleen McNulty, Mauchly Antonelli, Ruth Lichterman Teitelbaum, Frances Bilas Spence, Marlyn Wescoff Meltzer i Frances Snyder Holberton, które dopiero po ponad 30 latach, w 1997 roku zostały przedstawione oficjalnie w Hall of Fame Women in Technology International.
Niezwykłym osiągnięciem było stworzenie przez Radię Perlman protokołu Spanning Tree Protocol (STP) w 1980 roku, który umożliwił kierowanie drogą przepływu informacji sieci komputerowej, dzięki czemu została okrzyknięta „Matką Internetu”.
Aktualnie jedną z najbardziej rozpoznawalnych firm technologicznych jest Apple, dlatego warto również wspomnieć o Susan Kare, której projekty ikon w latach osiemdziesiątych XX wieku trafiły pod skrzydła tej firmy, a podczas ich współpracy stworzyła ona pismo Chicago, które było wykorzystywane w czterech generacjach iPoda firmy Apple.[2]
Skoro bez kobiet nie byłoby rozwoju branży IT, a pomimo tego nadal jest to branża zdominowana przez mężczyzn, postanowiono sprawdzić jakie są przekonania na temat kobiet pracujących w branży informatycznej.
W badaniu przeprowadzonym na potrzeby pracy licencjackiej poszukiwano odpowiedzi na cztery pytania stosując pięciostopniową skalę Likerta:
- Jakie są najsilniejsze przekonania na temat kobiet pracujących w branży IT?
- Czy płeć i/lub zatrudnienie w IT różnicują te przekonania?
- Jak postrzegana jest przyszłość kobiet w branży IT?
- Czy płeć i zatrudnienie w IT różnicują postrzeganie tejże przyszłości?
W badaniu wzięło udział N=101 osób, z czego 43,6% stanowiły kobiety (N=44), a 56,4% mężczyźni (N=57). Średnia wieku badanych wyniosła M=32,5 lat (SD=10,24) i mieści się w przedziale <22,63>. Spośród badanych 45,5% osób (N=46) zadeklarowało, że pracuje w branży IT, a 54,5% osób (N=55) zadeklarowało, że nie pracuje w branży IT.
Uzyskane wyniki wskazują, że spośród różnych przekonań na temat kobiet pracujących w branży IT najsilniejsze dotyczyło tego, że kobiety nadają się na lidera projektów tak samo jak mężczyźni (M=4,48; SD=0,78), co koresponduje równocześnie z najniższym poparciem zdania, że kobiety nie mają predyspozycji do pracy w IT (M=1,45; SD=0,65) oraz że opanowują zagadnienia informatyczne gorzej niż mężczyźni (M=1,73; SD=0,77).
W opiniach badanych dość silne jest przekonanie o negatywnym wpływie stereotypów na sukces kobiet w branży IT (M=3,4; SD=1,12). Poniekąd wynikające ze stereotypowego podejścia do żeńskiej części pracowników branży komputerowej przekonanie o tym, że kobiety są bardziej narażone na złe traktowanie w miejscu pracy także uzyskało dość wysoką średnią (M=3,05; SD=1,1).
Ponadto okazało się, że zarówno płeć jak i zatrudnienie różnicują (istotnie statystycznie) przekonania na temat kobiet zatrudnionych w branży IT. Kobiety w większym zakresie niż mężczyźni uważają, że:
- zarobki kobiet w branży IT są niższe niż zarobki mężczyzn – t(99)=3,24; p<0,005; d Cohena=0,65
- kobiety zatrudnione w branży IT mają mniejszą możliwość awansu niż mężczyźni – t(99)=2,71; p<0,01; d Cohena=0,54
- kobiety nadają się na lidera projektów IT tak samo jak mężczyźni – t(91,33)=2,85; p<0,01; d Cohena=0,53
- kobiety pracujące w branży IT spotykają się z dyskryminacją w miejscu pracy – t(99)=2,37; p<0,05; d Cohena=0,47
- kobiety pracujące w branży IT są bardziej narażone na złe traktowanie w miejscu pracy niż mężczyźni – t(99)=2,18; p<0,05; d Cohena=0,43
- stereotypowe postrzeganie kobiet ma negatywny wpływ na ich sukces w branży IT – t(99)=2,17; p<0,05; d Cohena=0,42
- Z kolei mężczyźni w większym stopniu niż kobiety uważają, że:
- kobiety opanowują zagadnienia informatyczne gorzej niż mężczyźni – t(99)=-3,33; p<0,005; d Cohena=0,69
- kobiety nie mają predyspozycji do pracy w IT – t(97,69)=-2,49; p<0,05;
d Cohena=0,47 - kobiety nie są tak dobrymi informatykami jak mężczyźni – t(99)=-2,63; p<0,05;
d Cohena=0,45
Płeć odgrywa rolę w aspekcie sukcesów zawodowych, postrzegania i doświadczanego traktowania w miejscu pracy. Jednocześnie porównując przekonania dotyczące obu płci można wywnioskować, że środowisko pracy nie zapewnia równych warunków rozwoju. Chociażby w kwestii zarobkowej wyróżnia się przekonanie o niższych płacach za wykonywaną pracę kobiet, niż mężczyzn. A kwestia podwyższenia warunków życia przez podniesienie pensji jest ograniczona, co potwierdza silniejsze przekonanie o mniejszej możliwości awansu kobiet niż mężczyzn.
Panuje przekonanie, że kobiety dotyka większy negatywny wpływ podejścia stereotypowego, spotykają się z dyskryminacją w miejscu pracy i są bardziej narażone na złe traktowanie niż mężczyźni. Wspomniane przekonania mogą negatywnie wpływać na chęć podjęcia pracy przez kobiety w branży IT. Jednostki wykazujące większą wrażliwość i potrzebę poczucia akceptacji w miejscu pracy mogą decydować się na niepodjęcie pracy w branży informatycznej przez panujące przekonania, wybierając środowiska o bardziej przyjaznym nastawieniu na kooperację z płcią żeńską.
Ponadto, osoby niezatrudnione w branży IT w większym stopniu, niż osoby zatrudnione w tej branży uważają, że:
- kobiety zatrudnione w branży IT mają mniejszą możliwość awansu niż mężczyźni – t(99)=-6,19; p<0,001; d Cohena=1,23
- zarobki kobiet w branży IT są niższe niż zarobki mężczyzn – t(99)=-4,27; p<0,001; d Cohena=0,85
- kobiety zatrudnione w branży IT doświadczają zjawiska szklanego sufitu – t(85,23)=-3,65; p<0,001; d Cohena=0,74
- kobiety pracujące w branży IT spotykają się z dyskryminacją w miejscu pracy – t(88,3)=-2,83; p<0,01; d Cohena=0,57
- kobiety nie mają predyspozycji do pracy w IT – t(98,25)=-2,39; p<0,05; d Cohena=0,46
W mniejszym stopniu badani zgadzali się z przekonaniem o dyskryminacji kobiet w miejscu pracy (M=2,88; SD=0,97), o tym, że zarobki kobiet w branży IT są niższe niż mężczyzn (M=2,85; SD=1,1) oraz że kobiety doświadczają zjawiska szklanego sufitu (M=2,82; SD=1,01) czy też, że mają mniejszą możliwość awansu niż mężczyźni (M=2,61; SD=1,07) albo że obowiązki rodzinne utrudniają kobietom osiągnięcie sukcesu zawodowego w branży IT (M=2,56; SD=1,17).
W opiniach badanych niewielkie potwierdzenie uzyskało przekonanie, że kobiety nie są tak dobrymi informatykami jak mężczyźni (M=1,73; SD=0,92) i że kobiety cechuje mniejsza odporność na stres i gorzej pracują pod presją niż mężczyźni (M=1,96; SD=1,02).
Można stwierdzić, że osoby pracujące w branży IT różnią się w kwestii przekonań od osób niepracujących w branży informatycznej. Wskazane silniejsze przekonania osób niezwiązanych ze środowiskiem pracy branży informatycznej mogą wynikać z stereotypowych utwierdzeń, które z racji zmian odbiegają aktualnie od rzeczywistości branży IT.
A co z przyszłością kobiet w branży IT? W toku badań ustalono, że badani w największym stopniu są zdania, że liczba kobiet w branży IT będzie rosła w przyszłości (M=3,98; SD=0,76), w dalszej kolejności, że liczba kobiet zatrudnionych na stanowiskach menedżerskich w branży IT będzie rosnąć (M=3,87; SD=0,75) oraz że coraz więcej kobiet będzie zakładało firmy w branży IT (M=3,65; SD=0,78). Okazuje się, że najmniejszym stopniu badani obawiają się większej liczby kobiet w IT w najbliższym czasie (M=1,78; SD=0,95).
Analizy statystyczne wykazały, że także w przypadku postrzegania przyszłości kobiet w branży IT płeć różnicuje owe postrzeganie w większym zakresie, niż fakt zatrudnienia w branży IT.
Kobiety postrzegają przyszłość ich samych w branży IT bardziej rozwojowo niż mężczyźni. Uważają one w większym zakresie niż mężczyźni, że:
- coraz więcej kobiet będzie zakładała firmy w branży IT – t(98,42)=3,13; p<0,005; d Cohena=0,6
- liczba zatrudnionych w branży IT kobiet w stosunku do mężczyzn wyrówna się w niedalekiej przyszłości – t(99)=2,82; p<0,01; d Cohena=0,56
- liczba kobiet zatrudnionych w branży IT będzie rosła w przyszłości – t(99)=2,68; p<0,005; d Cohena=0,53
- liczba kobiet zatrudnionych na stanowiskach menedżerskich w branży IT będzie rosła – t(95,68)=2,48; p<0,05; d Cohena=0,47
Osoby niezatrudnione w branży IT żywią silniej przekonanie (M=3,09) o tym, że liczba zatrudnionych w branży IT kobiet w stosunku do mężczyzn wyrówna się w niedalekiej przyszłości – t(99)=-2,01; p<0,05; d Cohena=0,56, niż osoby niezatrudnione w branży IT (M=2,74).
Uzyskane w badaniu wyniki wskazują, że dość silne jest przekonanie, że liczba kobiet w branży będzie rosła w przyszłości, coraz więcej kobiet będzie pracowało na stanowiskach menedżerskich i zakładało firmy IT. Może to wskazywać na to, że pomimo raczej negatywnych stereotypów i przekonań na temat kobiet w branży IT, w opiniach badanych kobiety będą podbijały dziedzinę technologiczną, a także nastąpi pozytywne odczarowanie twierdzenia o lepszym dopasowaniu mężczyzn do pracy w branży informatycznej. Badani nie czują obaw związanych z większą liczbą kobiet w branży IT, co świadczy o pozytywnym podejściu do współpracy.
Kobiety różnią się opiniami na temat przyszłości kobiet w branży IT od opinii mężczyzn, podchodząc do tej kwestii z bardziej rozwojowym podejściem. Wykazują się gotowością do zmian w kwestii rosnącej liczby kobiet i wyrównania stosunku zatrudnionych mężczyzn i kobiet w branży IT. Może to wskazywać na chłonność branży informatycznej oraz otwartość na przyjmowanie kobiet i dawanie im możliwości zakładania własnych firm. Wyniki opinii kobiet budzą pozytywne nastawienie do przyszłości rozwoju kobiet i ich poczucia przynależności w środowisku informatycznym.
Osoby pracujące w branży IT wskazują mniejsze nadzieje od osób nie pracujących w branży IT na wyrównanie się stosunku zatrudnionych kobiet i mężczyzn w branży informatycznej. Wskazują oni na fakt, że realia branży komputerowej są jednak nieco inne niż wydaje się to osobom, które nie mają styczności ze środowiskiem informatycznym. Osoby z zewnątrz mają nieco bardziej pozytywne nastawienie do możliwych zmian, niż ludzie pracujący w branży IT.
[1] „Ada Lovelace honoured by Google doodle”. https://www.theguardian.com/technology/2012/dec/10/ada-lovelace-honoured-google-doodle The Guardian. December 10, 2012. Retrieved December 10,2012
[2] Hintz, Eric S. (May 4, 2018). „Susan Kare, Iconic Designer”. Smithsonian Institution