W XXI wieku, gdy każdy kolejny dzień jest niewiadomą, a prowadzenie biznesu narażone jest na tak szybkie tempo zmian jak nigdy wcześniej, zarządzanie przestało być zbiorem reguł i zasad, zgodnie z którymi postępują menadżerowie, stając się raczej mapą drogową zwinnych liderów, którzy będą umieli przeprowadzić ludzi przez otoczenie pełne zmienności, niepewności, złożoności i niejednoznaczności – przez świat chaosu, określany terminem VUCA.
Kim są owi liderzy? Czym różnią się od menadżerów? I dlaczego ich rola stała się tak istotna dla sprawnego funkcjonowania organizacji?
Badania dowodzą, że wspaniałych liderów bardziej od umiejętności technicznych i analitycznych wyróżnia silnie rozwinięta inteligencja emocjonalna. Inaczej mówiąc dobry menadżer jest sprawnym rzemieślnikiem, który posiada wiedzę i umiejętności do prowadzenia biznesu, natomiast dobry lider to swego rodzaju artysta, który oprócz wspomnianych wyżej narzędzi ma misję oraz wizję i umie nimi zarazić innych, umie inspirować i pozytywnie wpływać na ludzi.
Kto bardziej niż Panie obdarzony jest odpowiednią kombinację cech potrzebnych do wzbudzania zaufania? To kobiety zmieniają świat, chociaż ciągle jeszcze często nie doceniają swojej roli. Nie rozumieją, jakie dary wnoszą do gospodarki i organizacji dzięki swojej pracy i zaangażowaniu. Dotychczas często krytykowane kobiece cechy, takie jak misyjność, uczuciowość, empatia, uważność i troskliwość w świecie VUCA stały się ogromnym potencjałem i na zawsze zmieniły świat biznesu.
Aby zmienić schematy myślenia o kobietach na najwyższych stanowiskach oraz docenić wartość ukrytą w różnorodności, tak aby kobiety miały większy wpływ na zarządzanie firmami, należy przede wszystkim zmienić postrzeganie ich samych. Na czym zatem polega owa siła liderek? Jakie cechy charakteryzują kobiety, które osiągnęły sukces w męskim świecie biznesu? Z badań wynika, iż kobiety liderki, w porównaniu do kobiet ogółem, są bardziej zdecydowane i niezależne, bardziej motywujące i bardziej zorientowane na wynik; a także w większym stopniu potrafiące myśleć strategicznie i abstrakcyjnie oraz dostrzegające alternatywy. Jednak ich prawdziwy sukces ukryty jest w odpowiedniej kombinacji kilku tych wszystkich cech.
Triumf kobiety wielozadaniowej
Obecna wizja kobiety spełnionej nie sprowadza się wyłącznie do zajmowania się domem i dziećmi, chociaż liderką można być również w domu, co jest bardzo odpowiedzialną i szlachetną rolą. Współczesne kobiety pragną jednak zazwyczaj czegoś więcej. Rozwijają się, pną się po szczeblach kariery, spektakularnie wręcz łącząc swoją pracę z macierzyństwem. Jest to typowo kobiecy styl zarządzania – słusznie nazywany multitaskingiem.
Większość czynnych zawodowo kobiet staje na pewnym etapie swojego życia przed trudnym wyborem – kariera albo dzieci. Jeżeli zdecydują się na zobowiązania rodzinne najczęściej na długo, a czasami wręcz na zawsze „wypadają” z rynku pracy i w konsekwencji rzadziej awansują. Nikt nie rozumie lepiej tego problemu niż inne kobiety, którym udało pogodzić te dwie role i osiągnąć sukces zawodowy.
To właśnie takie kobiety liderki przecierając „biznesowe szlaki” umożliwiające pogodzenie roli żony i matki z jednoczesnym rozwojem swojej kariery zawodowej przyczyniły się w swoich organizacjach do tworzenia przyjaznych miejsc pracy, w których nie dyskryminuje się pracowników ze względu na płeć, ale przede wszystkim docenia za posiadane kompetencje, tworząc dla nich takie warunki pracy, które pozwalaj na pogodzenie pełnionych w życiu ról w maksymalnie komfortowy sposób.
Dlatego właśnie to dzięki owym silnym kobietom sukcesu firmy podchodzą coraz przychylniej do pracy elastycznej, odpowiadając na potrzeby i oczekiwania swoich pracownic, pokazując jednocześnie, że to co było dotychczas uważane za słabość kobiet okazuje się ich atutem, ponieważ większa różnorodność w strukturze firmy zapewnia jej lepsze wyniki oraz kondycję finansową. Z tego powodu coraz więcej organizacji realizuje obecnie inicjatywy wspierające rozwój zawodowy bez względu na płeć swoich pracowników.
Jak myśli kobieta liderka?
Liderki zarządzają nie tylko biznesem, ale także własnym myśleniem i umysłem. To przede wszystkim bycie dla siebie samej motywacją. Sukces każdej przewodniczki należy zatem do niej samej. Oprócz wielozadaniowości, liderki muszą również poznać własne „ja”. To bowiem, w jaki sposób zarządza kobieta, często ma swoje odbicie w jej życiu prywatnym.
W książce „Siła kobiet w biznesie” autorki Aneta Chybicka i Elżbieta Zubrzycka na podstawie wywiadów z dziesięcioma kobietami sukcesu, które zrobiły zawrotną karierę i piastują najwyższe stanowiska w różnych firmach, jednym tchem wymieniają cechy, dzięki którym bohaterki ich książki osiągnęły sukces. Wśród wspólnych wszystkim liderkom cech wymieniają: dokładność, drobiazgowość, pracowitość, uczciwość, skupienie i skromność.
Autorki wyraźnie podkreślają, że cechami wyróżniającymi najbardziej współczesne kobiety liderki są kompetencje miękkie. Panie te są przede wszystkim troskliwe, dbają o innych oraz potrafią słuchać i słyszą to co mówią ich współpracownicy. Dobre liderki zwracają dużą uwagę na to jak ich działania wpływają na ludzi z ich otoczenia, interesuje je, czy pracownicy są zadowoleni z wykonywania powierzonych im obowiązków i zadań. Wiele z nich twierdzi, że ich rolą jest budowanie poczucia własnej wartości u pracowników, zachęcanie do rozwoju osobistego i zawodowego, do awansowania, zaś wartością nadrzędną jest zespół i jego dobro, współdziałanie, a nie samokreacja jednostki.
Cechy te jednak w żaden sposób nie odbierają liderkom siły w radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych, a wręcz przeciwnie, dzięki umiejętności współodczuwania i wrodzonej elastyczności nie odczuwają potrzeby podkreślania swojej biznesowej pozycji oraz otaczania się „insygniami” władzy. Aby bowiem dotrzeć na szczyt musiały już wcześniej mieć wielką siłę przebicia.
Popełnianie błędów jako elementem sukcesu
Każdy z nas popełnia błędy. Kobiecy styl zarządzania to właśnie m.in. wyjątkowa umiejętność przekuwania porażek w sukcesy. Mówi się, że kobiety cechuje większa empatia i wrażliwość, czyli cechy które stoją w opozycji do typowego dla stylu męskiego przywództwa – skłonności do bardziej ryzykownych działań, mniejszej wagi przykładanej do zawierania kompromisów czy budowania dobrych relacji i zaufania. To właśnie dzięki takiej postawie i umiejętności skutecznej komunikacji Panie liderki wielokrotnie osiągają swój sukces.
I mimo, że rywalizacja jest tak samo obecna w świecie biznesu zarówno męskiego jak i kobiecego, panie opracowały specyficzny dla kobiet sposób radzenia sobie z typowo męskimi przeszkodami i swoich konkurentów lub oponentów „neutralizują” nie tylko dzięki swoim kompetencjom twardym, ale również, a często przede wszystkim dzięki wrodzonej kombinacji kompetencji miękkich, wśród których należy wymienić dużo większą niż u panów umiejętność elastycznego podejścia do danego problemu czy zagadnienia. Dla kobiet biznesu nic nigdy nie jest wyłącznie białe albo czarne. Ów dar patrzenia na każde zagadnienie z wielu perspektyw, oraz naturalna umiejętność szukania alternatywnych rozwiązań pozwalają Paniom rozstrzygać biznesowe problemy, które wcześniej wydawały się nie do pokonania. Takie całościowe spojrzenia na zagadnienie, często z zupełnie nietypowej perspektywy okazuje się najbardziej rewolucyjnym i świeżym podejściem do zarządzania w otoczeniu VUCA.
Kapitały liderek
Docenianiu kobiet liderek sprzyja także to, że od pewnego czasu zaczęto dostrzegać wagę zasobów, którymi dysponują kobiety i dzielić je na poszczególne kapitały – nie tylko finansowy, ale także społeczny, intelektualny i kulturowy. Upowszechniające się postrzeganie wielości rodzajów kapitału sprawia, że kobiety choć w globalnej perspektywie dysponują mniejszym kapitałem finansowym niż mężczyźni, mogą aktywizować inne zasoby, powiązane z kapitałem intelektualnym, bowiem częściej od mężczyzn legitymizują się wyższym wykształceniem, czy zasobem społecznym definiowanym jako tzw. sieci społeczne. Kobiety też często postrzegane są jako osoby dysponujące lepszymi zdolnościami komunikacyjnymi, uważnością, poczuciem odpowiedzialności za innych oraz większą otwartością w procesach negocjacji czy w kontaktach z klientem – czyli zasobami z zakresu tzw. „miękkich kompetencji”. Korzystne dla kobiet zmiany zachodzące w obszarze rynku pracy, związane są także z tym, co jest często nazywane społeczeństwem opartym na wiedzy, nowym podejściem do kwestii gospodarowania (np. elastycznym czasem pracy), ale też kiełkującą świadomością, zwłaszcza tych, którzy zajmują się projektowaniem wydatków z pieniędzy publicznych.
Zauważalnych jest obecnie wiele przemian wypływających z procesów globalizacji, wymuszających elastyczność rozwiązań czy tego, że pewna obowiązująca dotychczas logika poczynań uznawanych za typowe i intratne w obszarze gospodarowania została zmodyfikowana przez nieprzewidywalność związaną z kryzysem gospodarczym. Badania wykazały, że obecny trudny okres sprawił, iż kobiety i ich wizje częściej postrzegane są jako wartościowe i godne realizacji.
Efektem owych tendencji może być umocnienie pozycji kobiet i upowszechnienie społecznej akceptacji stylów ich przywództwa. Przykładem takich procesów, które zwiększają obecność kobiet liderek, choć niekoniecznie jednoznacznie sprzyjających im samym, może być mechanizm nazwany przez M.K. Ryan, A. Haslam i C. Kulich „szklanym klifem”. Jest to metafora odnoszącą się do mechanizmów na rynku pracy promowania kobiet na stanowiska, których zadania obarczone są największym ryzykiem nieomal pewnej porażki i został on zaobserwowany w czasach kryzysu na przykładzie procesów obsadzania kobiet na stanowiskach menedżerskich firm w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej.
Próbując zrozumieć ów proces, należy powiedzieć, że z jednej strony jest to zagrożenie dla kobiety nieomal pewną porażką oraz obarczeniem odpowiedzialnością za winy poprzednich zarządzających, z drugiej jednak strony jest to szansa dla najbardziej przedsiębiorczych kobiet. Przykładem takich nominacji kobiet, uznanych za charyzmatyczne liderki, może być Marissa Mayer – Szefowa Yahoo!, która m.in. zaproponowała swoim współpracownikom posiłki w pracy i przedłużone urlopy macierzyńskie w zamian za rezygnacje z „teleworking” czyli pracy na odległość, twierdząc, że pracując w grupie jest się bardziej kreatywnym, czy też Mary Barra – od stycznia 2014 nowa szefowa tonącego w długach General Motors, powierzenie której tego stanowisko przyrównywane było do „pocałunku śmierci”. Pamiętać jednak należy również o liderkach takich jak Christine Lagarde – Szefowa Europejskiego Banku Centralnego, Ursula von der Leyen – Przewodniczącą Komisji Europejskiej, czy Sanna Marin – Premier Finlandii, których spektakularne kariery są najlepszym przykładem determinacji i ciężkiej drogi Pań do osiągnięcia sukcesu.
Zmiana w nastawieniu do kobiet liderek
Zmiana w podejściu do kobiet liderek dzieje się na naszych oczach, a same panie liderki oraz ich sposoby działania poprzez to, że są coraz częstszym zjawiskiem być może w niedalekiej przyszłości uniemożliwią pytanie o to, jakim liderem jest kobieta: oczywistym bowiem będzie, że badania i wnioski dotyczące przywództwa w połowie przynajmniej będą odnosić się do kobiet.
Już teraz kobiety można spotkać na wielu eksponowanych stanowiskach, przez co odmieniają trudny, męski świat biznesu. Coraz częściej zapraszane są także na największe wydarzenia biznesowe, gdzie występują jako ekspertki. Niestety nadal rzadko mówi się o trudnościach i wyzwaniach, z jakimi muszą mierzyć się każdego dnia, a cena jaką za to płacą jest wysoka. Należy tutaj wspomnieć o stresie i zmęczeniu, z jakim mierzą się na co dzień. Dlatego nie bez powodu powstają ruchy takie jak „GIRL POWER”, „Akademia kobiet”, czy „Polskie Stowarzyszenie Kobiet Biznesu”, które wspierają i zrzeszają kobiety oraz motywują panie do działania.
Człowiek jest istotną społeczną. Żyjemy i funkcjonujemy w zbiorowości. W każdej ludzkiej społeczności są liderzy. Jest to wręcz naturalne zjawisko ukształtowane ewolucyjnie. Nie wszyscy jednak rodzą się z takimi samymi predyspozycjami do bycia liderem. Niektórzy już za młodu okazują się naturalnymi liderami, u innych cechy lidera pojawiają się, gdy dochodzi do przełomowych wydarzeń w ich życiu, kiedy muszą podjąć odpowiedzialność nie tylko za siebie, ale także za innych.
Nie ma bardziej oddanych i zaangażowanych całym sercem w swoją pracę liderów niż Panie. Natura zaprogramowała kobiety w sposób, który każe im zawsze i bezwarunkowo wykonywać każdą z powierzonych im w życiu ról ze 100% poświęceniem. Nie ma najmniejszego znaczenia czy mowa jest o macierzyństwie, dbaniu o dom, czy też o zarządzaniu dużym zespołem pracowników. Jeżeli kobieta lider się w coś angażuje, zawsze robi to z całkowitym oddaniem. Kobiety nie potrafią być „trochę”, nie uznają też stwierdzenia „na pół gwizdka”. To właśnie sumienność, odwaga i zaangażowanie zaprowadziły na szczyt kariery zawodowej wiele obecnych Pań liderek, o czym niektóre z nich opowiedziały w przeprowadzonych z nimi wywiadach do książki „Liderki biznesu. Jak zwyciężać i zmieniać świat”.
Panie takie jak Alicja Kornasiewicz – była Wiceminister Skarbu, Joanna Klimas – projektantka mody, Magdalena Nawłoka – Wiceprezes GetBack czy Jolanta Zwolińska – założycielka i właścicielka Yonelle są najlepszym dowodem na to, że swoją postawą oraz wytrwałością można osiągnąć wiele rzeczy, mimo czasem trudnych wyborów i związanych z tym kosztów. Dla każdej z nich sukces ma inną definicję, jednak wszystkie je łączy wiara w siebie, w swoje możliwości, odwaga w podejmowaniu ryzyka oraz uważność i otwartość na innych ludzi. Kiedy któregoś dnia spotkasz na swojej życiowej lub zawodowej drodze kobietę liderkę zauważysz to od razu.